Αφιερωμένο στον Terry Pratchett
Έχουν περάσει τρία χρόνια χωρίς τον Terry Pratchett. Για όσους δεν το γνωρίζουν, τον θεωρώ τον κορυφαίο σύγχρονο συγγραφέα φάνταζυ (ναι, κι ας έγραφε κωμικά) και μία από τις μεγάλες μου επιρροές. Το παρακάτω κείμενο (με μερικές αλλαγές) είχε διαβαστεί στην εκδήλωση που έγινε στη μνήμη του στο πρώτο FantastiCon.
Μέσα στο 2015 έφυγαν από κοντά μας πολλοί αγαπημένοι καλλιτέχνες και, ανάμεσά τους, και ένας τιτάνας του φάνταζυ (και κάποιοι κακόβουλοι θα πουν και της λογοτεχνίας), ο Terry Pratchett.
Ο Σερ Terry Pratchett γεννήθηκε το 1948 στην Αγγλία και σπούδασε δημοσιογραφία. Από μικρός ήταν οπαδός της αστρονομίας, κάτι που τον οδήγησε στην ΕΦ και τελικά κατέληξε να γράφει ιστορίες για παιδιά σε σχετική στήλη της εφημερίδας που δούλευε. Πρώτο του βιβλίο ήταν το παραμύθι The Carpet People (οι Χαλιμάτζαροι από εκδόσεις Πατάκη στα Ελληνικά) το 1971. Πήρε καλές κριτικές κι ας μην έγινε γνωστό. Η επιτυχία ήρθε το 1983 με το Colour of Magic, το πρώτο βιβλίο του Δισκόκοσμου. Το οποίο και το ακολούθησαν άλλα εεε… πολλά βιβλία της ίδιας σειράς, τα οποιά πουλάνε ακόμα και σήμερα σαν τρελά και συχνά δημιουργούν περίεργες διόδους στο L-χώρο των βιβλιοπωλείων που τα φιλοξενούν.
Τον Αύγουστο του 2007 διαγνώστηκε με τη νόσο του Αλτσχάιμερ και, για χρόνια, οι οπαδοί του παρακολουθούσαμε από απόσταση το δράμα ενός πανέξυπνου και δημιουργικού ανθρώπου που, μέρα με την ημέρα, παγιδευόταν μέσα στο ίδιο του το μυαλό, τις εκκλήσεις του για έρευνα για τη θεραπεία αλλά και για νομιμοποίηση της ευθανασίας.
Αν έχει τύχει σε κάποιον να ζήσει δίπλα σε άτομο με ανίατη ασθένεια πιθανότατα να καταλαβαίνει τι μαρτύριο είναι να περιμένεις το αναπόφευκτο. Ο Χάροντας ήρθε και πήρε μαζί του τον θείο Τέρρυ στις 12 Μαρτιόυ του 2015, ελπίζω σε ένα μέρος γεμάτο με βιβλία και ενδιαφέροντες ανθρώπους.
Κανονικά σε αυτή την παρουσίαση θα περιμένατε ένα βιογραφικό, μία βιβλιογραφία και ένα βαρετό κατεβατό από ονόματα και αριθμούς.
Και αυτό σκεφτόμουν να κάνω αρχικά. Όμως, σκεφτείτε το, ο ίδιος ο Pratchett θα σχολίαζε με το γνωστό σαρκαστικό ύφος του μια τέτοια παρουσίαση. Πιθανότατα σε μία υποσημείωση του στυλ “Πολλοί μελλοντικοί ιστορικοί θα αποδίδουν την εξάλειψη του βιβλίου στις αρχές του 21ου αιώνα στις οσφυοκαμπτικές παρουσιάσεις λογοτεχνικών έργων” και με μία υποσημείωση της υποσημείωσης “αυτολεξεί θα έλεγαν δικέ μου είναι τίγκα μουχλαδούρα”)
Για αυτό και θα το αποφύγω. Αντίθετα θα ήθελα να σας μιλήσω για τους λόγους που ο Pratchett κέρδισε την καρδιά του αναγνωστικού κοινού, να θυμηθούμε όλοι μαζί την ψυχαγωγία που μας προσέφερε.
Μία μικρή παρένθεση: πάντα πιστεύω ότι σε μία παρουσίαση υπάρχει και ο ένας περίεργος που δεν έχει ιδέα τι λέμε, απλά έχει περιέργεια ή τον έφερε ο δρόμος ή το Google. Αυτός ο κάποιος ίσως να θέλει να μάθει τι είναι πια αυτός ο περιβόητος Dισκόκοσμος. Λοιπόν, κάποιε περίεργε, ο Δισκόκοσμος είναι ένας πελώριος δίσκος πάνω στον οποίο βρίσκεται ο κόσμος. Τον στηρίζουν τέσσερις ελέφαντες που κάθονται πάνω σε μία τεράστια χελώνα που περιφέρεται στα άστρα. Είναι ποτ πουρί της φανταστικής λογοτεχνίας, δηλαδή έχει τη μητρόπολη του Λανχμαρ, που λέγεται Ανκ Μόρπορκ, κάτι βουνά με μάγισσες, τρολλ, βάρβαρους, κινέζους και Αυστραλούς, αλλά ταυτόχρονα και όλους εκείνους τους αναχρονισμούς. Σε έναν άσχετο θα έλεγα “κάτι σαν Αστερίξ στον Κόσμο του Άρχοντα των Δακτυλιδιών”, ΤΩΡΑ τρέχα πάρε και διάβασε το Χρώμα της Μαγείας και ή όποιο άλλο βιβλίο του βρεις.
Πάμε λοιπόν στο ψωμί.
Γιατί αγαπάμε τον Terry Pratchett
Ο πρώτος λόγος που αγαπήσαμε τον Pratchett είναι τα πανέξυπνα τσιτάτα του. Πραγματικά, πιάστε ένα βιβλίο του και, αν δεν βρείτε κάθε 10 σελίδες και από μία πανέξυπνη ατάκα του, να μη με λένε Μιχάλη.
Θυμηθείτε:
, και, φυσικά,
[bctt tweet=”SQEEK.” username=”MihalisGeorg”]Είναι θαυμαστό το πώς καταφέρνει να αντιστρέφει κοινοτυπίες, κάνοντάς σε να γελάς, ενώ ταυτόχρονα σου γκρεμίζει και σου ξαναχτίζει τον τρόπο με τον οποίο βλέπεις τον κόσμο.
Ο Terry Pratchett αξίζει να διδάσκεται ως μάθημα φιλοσοφίας.
Και αυτό είναι το δεύτερο που αγαπάμε. Τα έργα του Πράτσεττ είναι πολύ καλή λογοτεχνιά αλλά ταυτόχρονα έχουν και μία έντονη φιλοσοφική χροιά. Είναι καταπληκτικό το πώς οι οξυδέρκεις παρατηρήσεις του σου ανοίγουν το μυαλό. Και το ακόμα πιο καταπληκτικό είναι ότι δεν προσπαθούν να παραχώσουν κάτι μέσα του, απλά υπάρχουν σαν αθώες προτάσεις που σε κάνουν να δεις την πραγματικότητα με άλλο μάτι.
Νομίζω η προσωπικά αγαπημένη μου ατάκα είναι από το Small Gods, το
[bctt tweet=”Δεν υπάρχει πράξη που θα διέπρατε ο πιο διεφθαρμένος ψυχοπαθής που δε θα την επαναλάμβανε ένας φυσιολογικός άνθρωπος που απλά κάνει τη δουλειά του” username=”MihalisGeorg”]. Πιστέψτε με, δεν είναι το ίδιο να δουλεύεις για πολυεθνική μετά από το βιβλίο αυτό…
Εντάξει οι ατάκες, γελάς, αλλά η ιστορία λέει κάτι;
Ε ναι. Ο Δισκόκοσμος είναι ένα τεράστιο συνοθύλευμα από κλισέ ηρωικής φαντασίας, παραμυθιών και αναχρονισμών, όμως ταυτόχρονα έχει και τόσο ευφυείς εμπνεύσεις, τέτοια αίσθηση συνέπειας και τόσο δυνατές πλοκές που πολλοί σοβαροί συγγραφείς φαντασίας θα έδιναν χέρια πόδια, συκώτια, σπλήνες και νεφρά για να γράψουν κάτι ανάλογο. Σχεδόν σε κάθε βιβλίο υπάρχει δράμα, σύγκρουση, καλοί και κακοί και ένα καθαρτικό φινάλε.
Ο Pratchett μπορεί να κοροϊδεύει τα κλισέ, αλλά το κάνει ξέροντας πώς να τα χρησιμοποιεί και από την καλή και από την ανάποδη. Πραγματικά, δοκιμάστε να διαβάσετε πειραματική χιπστερολογοτεχνία που σπάει τα δεσμά της συμβατικής λογοτεχνίας και δίπλα της έναν Pratchett. Και μην εκπλαγείτε με το ότι ο δεύτερος όχι μόνο λύνεται από τις βαριές αλυσίδες της λογοτεχνίας σαν Χουντίνι, αλλά μετά τη βάζει κάτω και της κάνει και τρυφερό έρωτα…
Ναι, μπροστά σε κάτι άλλα γατάκια, ο Πράτσετ είναι ο Γκρίμπο…
Βέβαια, υπάρχει πάντα η περίπτωση, σε κάποιες σκηνές, που θα δακρύσετε και δε θα είναι από τα γέλια.
Μπορεί να φταίει εκείνο το κουνιστό άλογο στη βιτρίνα.
Γιατί ο άτιμος ο Terry ήξερε και το πώς να σε κάνει να συγκινείσαι, κυρίως επειδή οι χαρακτήρες του είναι τόσο μα τόσο ζωντανοί. Προσωπικά δε διαβάζω πλέον τα βιβλία του, ούτε για τις ατάκες ούτε επειδή θα διαβάζω μία ευφάνταστη ιδέα με καλοστημένη πλοκή. Διαβάζω Pratchett γιατί θέλω να διαβάσω άλλη μία περιπέτεια του Ανεμοβρόχη, του Βάημς και της υπόλοιπης Φρουράς, των Τριών Μαγισσών, να δω τον Βετινάρι, τον Κόβω-το-Λαιμό-μου-Ντίμπλερ, τον Βιβλιοθηκάριο και τους υπόλοιπους καθηγητές στο Αόρατο Πανεπιστήμιο. Ή τα αντίστοιχα αγγλικά ονόματα για όσους είναι Trve και Cvlt.
Και φυσικά για τον πιο ανθρώπινο Χάρο που γράφτηκε ποτέ (συγνώμη Νηλ Γκάιμαν, σε έχει) την εγγονή του και τον μπάτλερ του.
Γιατί οι χαρακτήρες του Πράτσετ είναι ανθρώπινοι ως το μεδούλι, ίσως καρτουνίστικα ανθρώπινοι με όλη την ανοησία και τη μικρότητα που χαρακτηρίζει το ανθρώπινο είδος. Αλλά αυτό τους κάνει ταυτόχρονα και τόσο αρχετυπικούς. Μπορείς να τους αγαπήσεις γιατί είναι σταθερές σε έναν κόσμο που είναι διαφορετικός και, πολλές φορές, οι πλοκές παίρνουν δεύτερο ρόλο μπροστά στην δύναμή τους.
[bctt tweet=”Γιατί, κακά τα ψέματα, πιστεύετε ότι υπάρχει πλοκή που μπορεί να κάνει καλά τη Γιαγια Γουέδεργουάξ;” username=”MihalisGeorg”]Ναι, ο Pratchett είναι αγαπημένος μου συγγραφέας για όλους τους παραπάνω λόγους. Τόσο αγαπημένος που φυλάω τα αδιάβαστα βιβλία από εκείνον στη βιβλιοθήκη μου σαν Ουίσκι 25 ετών, μία σπάνια απόλαυση για όταν χρειάζομαι να διαβάσω κάτι πραγματικά καλό.
Πιστεύω ότι, αν θέλουμε να τιμήσουμε τη μνήμη του, ας κατεβάσουμε από τα ράφια μας ένα βιβλίο του και ας γελάσουμε, νιώσουμε αγωνία, χαρούμε και ίσως και δακρύσουμε με τις λέξεις του.
Οι εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν είναι από εδώ: https://goodomens.deviantart.com/favourites/64409610/Terry-Pratchett-Tributes
