Ποια είναι η σημαντικότερη πρόταση σε ένα κείμενο; Για εμένα, με όλη την εγκυρότητα που έχω (ως ένας τυχαίος τύπος που γράφει κατεβατά στο ίντερνετ) η πιο σημαντική πρόταση ενός κειμένου (ειδικά αν είναι σύντομη ιστορία) είναι η πρώτη του.

Πριν το αναλύσω μέχρι αηδίας, να σας πω τη βασική λογική πίσω από την άποψή μου: ένας συγγραφέας “πουλάει” στον αναγνώστη την ιδέα ότι αξίζει να αφιερώσει το χρόνο για να τον διαβάσει. Όταν λοιπόν (εγώ προσωπικά) πάρω μία ιστορία στα χέρια (ή την οθόνη μου) και διαβάσω μία κοινότυπη, αδιάφορη ή κλισαρισμένη πρώτη πρόταση, κάπου χάνω την όρεξη να συνεχίσω. Για να μην αναφέρω το σενάριο να έχει κάποιο χοντρό λάθος. Νιώθω σαν ο συγγραφέας να μου λέει “Εεεεε, δεν μπορούσα να σκεφτώ κάτι καλύτερο…”

Αντίθετα, αν η πρώτη πρόταση είναι καλογραμμένη, έξυπνη, πρωτότυπη, όμορφη, γεμάτη αυτοπεποίθηση, τότε θέλω να συνεχίζω να διαβάζω. Ο συγγραφέας έρχεται και μου λέει: “Φιλαράκι, το έχω. Συνέχισε.”

Τι κάνει μία πρώτη πρόταση καλή;

Αυτό είναι μία δύσκολη ερώτηση. Γιατί δεν υπάρχει συνταγή.

Αυτό που έχω διαπιστώσει όμως είναι ότι δουλεύει:

• Μία σύντομη πρόταση.
  Γενικά, ότι χειρότερο μπορείς να κάνεις είναι να περιπλέξεις υπερβολικά την πρώτη πρόταση. Μία ατάκα ή ένα τσιτάτο δουλεύουν καλύτερα. Ας πούμε, για παραδειγμα, η πρώτη πρόταση του Neuromancer από William Gibson.

  The sky above the port was the color of television, tuned to a dead channel.

  Με μία απλή παρομοίωση σε πετάει σε έναν καινούριο κόσμο, ολόδικό του και σε βάζει κάτω από έναν γκρίζο ουρανό.

• Να προκαλέσεις τον αναγνώστη.
  Ας πάρουμε για παράδειγμα τον Τζακ Κέτσαμ και το A girl next door

  “You think you know about pain?”

  Η φυσική αντίδραση του αναγνώστη είναι πιθανότατα “Χέσε μας ρε Ντ***α!”, αλλά θα συνεχίσει με ένα γεναίο υφάκι να διαβάζει. Για να του κοπεί μόλις διαβάσει τί σημαίνει πόνος…

• Λίγη υπερβολή δεν έβλαψε.
  Λίγη όμως. Κολλάει στο από πάνω. Λίγη υπερβολή προκαλεί τον αναγνώστη, κυρίως όταν αποδίδει έντονα το θέμα του κειμένου ή κάποιον χαρακτήρα του. Δεν είναι πρώτη πρόταση, αλλά είναι στην πρώτη σελίδα του A Song of Kali του Dan Simmons (το μυθιστόρημα έχει την πολυτέλεια ότι ο αναγνώστης θα σου δώσει χρόνο μέχρι το τέλος του πρώτου κεφαλαίου για να τον κρατήσεις).
  Ξεκινάει με ένα ξενέρωτο και λίγο κοινότυπο:

  Some places are too evil to be allowed to exist.

  που είναι μεν δυνατό, αλλά λίγο κλισέ. Και χτίζει πάνω του. Μέχρι που φτάνει, τρεις παρταγράφους πιο κάτω στο

  Before Calcutta I took part in marches against nuclear weapons. Now I dream of nuclear mushroom clouds rising above a city.

  Πείτε μου, αν αυτή η πρόταση δε σας στοίχειωσε. Τόσο στην αρχή, που απλά είναι τόσο υπερβολική που ίσως και να γελάσατε (ή, μάλλον, να απορρήσατε γιατί τα λέει όλα αυτά) και που μόλις φτάσατε σε εκείνη τη σκηνή πήρατε κομπιουτεράκι και υπολογίζατε πόσοι μεγατόνοι χρειάζονταν…

• Η προοικονομία δεν είναι αμάρτημα.
  Κολλάει σε αυτό που κάνει ο Simmons στο Τραγούδι της Κάλι. Σου δίνει μία αίσθηση του τι θα ακολουθήσει. Αν γίνει σωστά (δηλαδή αφήσει κάτι να αιωρείται σαν δόλωμα) μπορείς να αποκαλύψεις το τέλος και να θες να παρακολουθήσεις τη συνέχεια. Το παράδειγμα είναι κινηματογραφικό, από το American Beauty.

  My name is Lester Burnham. This is my neighborhood. This is my street. This… is my life. I’m forty-two years old. In less than a year, I’ll be dead.

  Ναι, ξέρουμε από την αρχή το τέλος, αλλά όχι το πώς. Επίσης, το τηλεοπτικό Breaking Bad έπαιζε συνεχώς με το να σου δίνει το τέλος της σαιζόν με τρόπο αινιγματικό και να σε κάνει να θες να δεις το πώς έφτασε ως εκεί.

Αυτά είναι μοναχά μερικές παρατηρήσεις. Σίγουρα, αν πάρουμε κι αναλύσουμε κι άλλες κλασικές εισαγωγές, τότε θα βρούμε και πολλούς άλλους κανόνες και πολλές εξαιρέσεις. Θεωρώ ότι το να διαβάσεις αρκετά σου δίνει μία αντίληψη για το τί δουλεύει και τί όχι.
Ως τροφή για σκέψη, πάρετε και μερικές από τις πρώτες προτάσεις των βιβλίων του μέγα μπαλαδόρου Stephen King

Βεβαίως, μία καλή πρώτη πρόταση δεν είναι το παν. Βοηθάει όμως πολύ.
Η δεύτερη σημαντικότερη πρόταση;
Θα έλεγα η τελευταία. Αλλά θα το αναλύσουμε σε μελλοντικό άρθρο…

(Η εικόνα είναι από εδώ)