Ποια είναι η αγαπημένη σας ιστορία από Πόε; Εμένα είναι η μάσκα του Κόκκινου Θανάτου. Ίσως γιατί είναι η πρώτη του ιστορία που διάβασα.

Μιλάμε για κάτι προϊστορικά χρόνια, κάπου πίσω στο 2003, όπου είχαμε ακόμα dial up συνδέσεις. Ήμουν λοιπόν σε ένα γκικοκάναλο του mIRC (για όσους δε θυμούνται, ήταν κάτι σαν το twitter, δηλαδή έβαζες hashtags και τρόλλαρες κόσμο) και κάποιος θαμώνας μας έδωσε ένα λινκ για μία ιστορία στα αγγλικά του Πόε, και, όσο τη διάβαζα, είχα μείνει κάγκελο.

Στο καπάκι πήγα σε ένα ανήλιαγο υπόγειο στο κέντρο της Αθήνας (στην Πρωτοπορία, ένα βιβλιοπωλείο που με έχει σημαδέψει ως αναγνώστη φανταστικού) και σήκωσα το ομώνυμο, πάμφτηνο λευκό βιβλιαράκι από τις εκδόσεις Γράμματα, και κάπως έτσι διάβασα Πόε.

Τι γίνεται στη μάσκα του Κόκκινου Θανάτου;

Για όσους δε διαβάζουν λογοτεχνία, θα το αποδώσω λίγο πιο ελεύθερα: Είμαστε κάπου Μεσαίωνα και Αναγέννησης γωνία. Μάλλον κάπου Ιταλία, γιατί είναι ένας Πρίγκιπας που τον λένε Προσπέρο, και στη χώρα του έχει πέσει θανατικό, ο Κόκκινος Θάνατος. Αλλά αυτός κλάιν, έχει μαζέψει στον πύργο του τα άλλα πλουσιόπαιδα και παρτάρουνε. Αν ήτανε Έλληνες φοιτητές θα φωνάζανε και “Μυκονοοοος!”.

Βέβαια παρτάρουν σε ένα περίεργο Αβαείο, όπου έχει εφτά δωμάτια, κάθε ένα από τα οποία έχει και διαφορετικό χρώμα. Και, αν το όλο σκηνικό δε σας θυμίζει κάποιο slasher σε χιπστερογκοθάδικο κλαμπ, νταν τα μεσάνυχτα σκάει ένας ψηλός, ξερακιανός άγνωστος καλυμμένος με ένα ματωμένο σάβανο.

Ο Προσπέρο τον είδε, τα πήρε κρανίο που ντύθηκε έτσι και τον αρχίζει στο κυνήγι, από το πρώτο, μπλε δωμάτιο, μέχρι το τελευταίο, το μαύρο. Έχει τραβήξει και μαχαίρι και τελικά τον πιάνει στο τελευταίο, που είναι μαύρο με κόκκινα βιτρώ. Αλλά με το που τον φτάνει, ουρλιάζει και πέφτει κάτω νεκρός.

Οι υπόλοιποι στο πάρτυ του ορμάνε, τον αρπάζουν και ανακαλύπτουν ότι το σάβανο είναι άδειο. Ο επισκέπτης είναι ο ίδιος ο Κόκκινος Θάνατος από τον οποίο κρύβονταν στο κάστρο.

Ακόμα και σήμερα θεωρώ τη Μάσκα του Κόκκινου Θανάτου μία πολύ δυνατή την ιστορία.

Είναι ξεκάθαρα συμβολική και, παρόλο που ο Πόε μισούσε το διδακτισμό, εδώ δίνει μία από τις πιο διαχρονικές διδακτικές ιστορίες.

Ας δούμε πχ τον Κόκκινο Θάνατο σαν πολιτική αλληγορία: η ελίτ κάνει πάρτυ, όσο οι φτωχοί πεθαίνουν. Διασκεδάζουν αποκομμένοι στο κάστρο τους και, πριν το καταλάβουν, ο θάνατος έχει έρθει ανάμεσά τους. Η ιστορία εκδόθηκε το 1850. Σχεδόν στη μισά της περιόδου μεταξύ Γαλλικής και Ρώσσικης επανάστασης. Ο Προσπέρο μου φέρνει στο νου τη Μαρία Αντουανέττα της Γαλλίας, που όταν της είπαν ότι ο λαός δεν έχει ψωμί να φάει, απάντησε “ε, ας φάνε παντεσπάνι”.

Λίγους μήνες μετά έχασε το κεφάλι της…

Διάολε, ακόμα και σήμερα να το πάρεις, έχοντας υπόψη την οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας, διεθνώς, το πώς μία ελίτ διασκέδαζε στους πύργους της. Το γέλιο όμως έσβησε για πολλούς, μεγαλοστελέχη, πολιτικούς ή λοιπούς διαπλεκόμενους. Το ίδιο και για μία μεσαία τάξη που, ως τότε, ζούσε με τον εικονικό πλούτο της.

 

Βέβαια αυτό είναι μία θέαση, ρηχή θα έλεγα.

Αν πάρουμε το κείμενο ως έναν πιο εσωτερικό συμβολισμό, δε μπορούμε να παραβλέψουμε ότι μιλάει για την εθελοτυφλία. Ο άνθρωπος που, ενώ των ζώνουν τα προβλήματα, προσπαθεί να τα αγνοήσει με το να κλείνεται μέσα σε έναν δικό του χώρο και να διασκεδάζει. Όμως, η πραγματικότητα, όπως ο κλέφτης, θα τρυπώσει μέσα στη νύχτα και ένα προς ένα τα ψέματα που στήθηκαν ως κάστρα θα πέσουν.

 

Αν δούμε πιο φιλολογικά το συμβολισμό του Κόκκινου Θανάτου, το κείμενο παραπέμπει αλλού.

Κατ΄ αρχήν έχουμε την ασθένεια: τα συμπτώματά της είναι πόνοι, ξαφνικές ζαλάδες και δερματική αιμορραγία. Τα συμπτώματα παραπέμπουν σε δύο ασθένειες:

• Η μία είναι η Αιμοσηπτική πανώλη, που είναι ένα από τα τρία στελέχη του λεγόμενου “Μαύρου Θανάτου”, της πανούκλας που αποδεκάτισε την Ευρώπη στο 14ο αιώνα, προκαλώντας ανάλογους πανικούς.
• Η δεύτερη, είναι η φυματίωση, από την οποία υπέφερε η σύζυγός του Βίβιαν όσο γραφόταν το κείμενο.

Σε κάθε περίπτωση, είναι ένας φριχτός θάνατος. Αν ήθελα να φρικάρω τους αναγνώστες, κάτι τέτοιο θα περιέγραφα, και φαντάζομαι και ο Πόε κάτι τέτοιο κυνηγούσε.

Έπειτα, θα πει ο συμβολιστής, έχουμε τα εφτά δωμάτια, το Μπλε, το Μωβ, το Πράσινο, το Πορτοκαλί, το Λευκό, το Βιολετί και τέλος το Μαύρο. Μία ακολουθία που ξεκινάει με τη γέννηση, συνεχίζει με την ανάπτυξη (πράσινο), τα ώριμα χρόνια (πορτοκαλί), τα γηρατειά (λευκό) και τέλος το μαύρο. Που αν δεν είναι ήδη προφανές τι σημαίνει…

Με άλλα λόγια, η Μάσκα του Κόκκινου Θανάτου, μιλάει για το πώς ο άνθρωπος προσπαθεί να αποφύγει τον θάνατο, κάνοντας ότι αυτός δεν υπάρχει. Μόνο το εβένινο ρολόι, που βρίσκεται στο τέλος της διαδρομής χτυπάει και φέρνει ανατριχίλες στους συνδαιτημόνες – όσο κι αν κρύβεσαι, πάντα η θνητότητά σου θα χτυπάει την πόρτα.

Ίσως, όπως ο Προσπέρο, να αντιδράς με οργή και να καταδιώκεις τον θάνατο ελπίζοντας να τον διώξεις. Όμως, και μαχαίρι να στρέψεις εναντίον του, ο νεκρός θα είσαι εσύ. Ίσα ίσα, αν όλη η διαδρομή της ζωής σου είναι ένα κυνηγητό του θανάτου, να είσαι σίγουρος ότι θα τον αντικρίσεις. Στο τέλος, αυτός θα είναι ο μόνος που θα απομείνει, κυρίαρχος πάνω από το Σκοτάδι και τη Σήψη.

Το ότι η φορά των δωματίων είναι από Ανατολή προς Δύση ενισχύει το συμβολισμό ακόμα περισσότερο.

 

Νομίζω για αυτό ο Πόε είναι κλασικός.

Γιατί, μέσα από τις μακάβριες ιστορίες του, είχε έναν τρόπο να μιλάει για την ανθρώπινη φύση. Γράφοντας ένα πυρετικό κείμενο, σαν όνειρο που γίνεται εφιάλτης, πήρε τα σύμβολα του γοτθικού ρομάντζου, κομμάτια από την ιστορία και τα έπλασε σε ένα όνειρο που γίνεται εφιάλτης. Και που μας μιλάει ως μια δυνατή αλληγορία για τη θνητότητα.

Γιατί δύο πράγματα στη ζωή είναι σίγουρα, οι φόροι και ο θάνατος. Και, ακόμα κι αν είσαι σαν το Προσπέρο και ελέγχεις τους φόρους, τον θάνατο δεν μπορείς να τον αποφύγεις…